ﻧﻮزاد ﻧﺎرس، به ﻧﻮزادی گفته می‌شود ﻛﻪ زودتر از 37 هفته حاملگی به دنیا آمده باشد هرساله 15 میلیون نوزاد نارس در جهان متولد می‌شود که بیش از 10 درصد تمام نوزادان متولد‌شده را تشکیل می‌دهد. نوزادان نارس با وزن تولد کمتر از 2500 گرم، پیش از این‌که سیستم‌های بدنشان کامل شود، متولد می‌شوند و برای تنفس، تغذیه، مبارزه با عفونت و گرم ماندن نیاز به حمایت و مراقبت دارند. بنابراین بستری‌شدن نوزاد نارس بلافاصله پس از تولد، در اکثر موارد اجتناب‌ناپذیر بوده است و آمار این اتفاق نسبت به تعداد تولدها نسبتا زیاد می‌باشد.
از آنجا که تولد نوزاد نارس رویدادی غیرمنتظره است، والدین از لحاظ جسمی، روانی و عاطفی برای تولد چنین نوزادی آمادگی ندارند. از طرفی بستری‌شدن نوزاد در بخش مراقبت‌های ویژه برای آن‌ها بحران شدید عاطفی به حساب می‌آید. عوامل متعددی از جمله پیامدهای پزشکی و جدایی مادر از فرزند، که ناشی از بستری‌شدن است، می‌تواند منجر به اضطراب والدین شود. در بخش مراقبت‌های ویژه مواردی شامل محیط فیزیکی، ظاهر و رفتار نوزاد نیز می‌تواند منجر به اضطراب والدین شود. احساس بی‌کفایتی، اضطراب، افسردگی فراوان و تغییر در نقش والدی از جمله احساساتی است که والدین در این شرایط تجربه می‌کنند.
اضطراب از واکنش‌های روانی بسیار شایع، در هنگام مواجهه با عوامل تنش است. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی میزان اضطراب در کشورهای در حال توسعه 38/6 درصد و در کشورهای پیشرفته 35/2 درصد است. به طور تقریبی 70-28 درصد از مادران نوزاد نارس، دارای درجات بالایی از اضطراب هستند. شدت اضطراب را می‌توان برحسب افکار، احساسات و واکنش‌های جسمانی (افزایش ضربان قلب، تعریق و تنش) و رفتار (اجتناب ورزیدن یا گریز از موقعیت) سنجید. روش‌های کنترل اضطراب شامل روش‌های دارویی و غیردارویی مانند ماساژ (بعنوان روش آسان و مکمل) است.
در دهه‌های اﺧﯿﺮ در ﺟﻬﺎن ﺗﻮﺟﻪ ویژه‌ای ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ درﻣﺎن‌های دارویی ﺑﺎ درﻣﺎن‌های ﻣﮑﻤﻞ در ﻣﺪیریت اﺿﻄﺮاب ﺷﺪه اﺳﺖ. مداخلات غیردارویی متنوعی جهت کنترل اضطراب وجود دارد و در این میان ماساژ از مهم‌ترین مداخلاتی است که به این منظور به کار می‌روند. ﻣﺎﺳﺎژ یکی از ﻣﺘﺪاولﺗﺮین درﻣﺎن‌های طب ﻣﮑﻤﻞ مورداستفاده در پرستاری اﺳﺖ که اجرای آن آسان، بی‌خطر، غیرتهاجمی و نسبتاً ارزان است. در طول درمان با ماساژ، پاسخ عاطفی‌احساسی توسط ساختارهای لیمبیک تنظیم می‌شود که با سیکل‌های عصبی خودکار ارتباط دارد و فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک را کاهش می‌دهد.
تأثیر ماساژ بر بهبود وضعیت خلق مادران دارای نوزاد نارس
کاهش فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک می‌تواند منجر به کاهش هورمون‌های استرس و در نتیجه کاهش اضطراب شود و بر جسم و روان فرد اثر بگذارد. در مطالعه‌ای تأثیر ماساژ بر بهبود وضعیت خلق مادران دارای نوزاد نارس بستری بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان بررسی شده است.. همچنین اثرات ضداضطراب ماساژ در موارد مختلف از جمله زنان باردار نخست‌زا، بیماران پس از جراحی قلب بستری در بخش مراقبت‌های ویژه و بیماران مبتلا به نارسایی قلب، تأیید شده است. از آنجا که تاکنون تأثیر ماساژ روی اضطراب در مادران نوزادان نارس بررسی نشده است، ﭘﮋوهشگران ﺑﺮ آن ﺷـﺪند ﺗـﺎ ایﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ را ﺑﺎ هدف تعیین ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺎﺳﺎژ پشت بر مؤلفه‌های اضطراب در مادران دارای نوزاد نارس اﻧﺠﺎم دهند.
اﺿﻄﺮاب اﺣﺴﺎسی ﻧﺎﺧﻮﺷﺎیند اﺳﺖ ﮐـﻪ در اﻓﺮاد ﺑﻪ واﺳﻄﻪ مشکلاتی از جمله ﺗﺮس و نگرانی ایجاد شده و اغلب با علائم فیزیولوژیک یا بدنی، شناختی و رفتاری همراه است.. ماساژ بر عصب پاراسمپاتیک اثر می‌گذارد و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ کاهش مواردی مانند مقادیر ضربان قلب، فشارخون، متابولیسم، سرعت تنفس، مصرف اکسیژن و اضطراب شده، همچنین باعث آرامش و تسکین درد می‌شود. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﺸﺎن ﻣﯽدهد ﮐﻪ ﻣﺎﺳـﺎژ از ﻃﺮیـﻖ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﺑﺮونده ﻋﺼـﺒﯽﺣﺮﮐﺘﯽ و ﺗﺮﺷﺢ ﻣﻮاد ﺷﯿﻤﯿﺎیی ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﺪروﻓﯿﻦ ﺑﺎﻋﺚ ایجاد آراﻣـﺶ در ﻓﺮد میﮔﺮدد. همچنین ﻣﺎﺳﺎژ از ﻟﺤﺎظ رواﻧﯽ ﻧﯿﺰ تأﺛﯿﺮات ﻣﺜﺒﺘـﯽ ﺑﺮ ﺟﺴﻢ و روان ﻓﺮد ﻣﯽگذارد.
در مجموع می‌توان چنین نتیجه‌گیری نمود که ماساژ در کاهش مؤلفه‌های اضطراب (بدنی، شناختی و رفتاری) مؤثر است. از ﺁﻧﺠﺎ ﻛﻪ ماساژ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻛﺎﺭﺑﺮﺩﻯ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺁﺳﺎﻥ، ﻋﻤﻠﻰ و بدون هزینه است، آموزش این روش جهت کاهش اضطراب مادران نوزادان توسط پرستاران بخش مراقبت‌های ویژه، زنان و مامایی توصیه می‌شود. به نظر می‌رسد آموزش این تکنیک به دانشجویان پرستاری و پرستاران فارغ‌التحصیل، باید مورد توجه مسئولان قرار گیرد.
مرجع: مجله عملی طب مکمل دانشگاه علوم پزشکی
مقاله بررسی تأثیر ماساژ پشت بر مؤلفه‌های اضطراب در مادران دارای نوزاد نارس بستری
مریم لعلی/ مینا جوزی/مریم مقیمیان
۱- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران.
۲- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران.؛ مرکز تحقیقات توسعه علوم پرستاری و مامایی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران.